ข้อมูลสารสนเทศและเทคโนโลยีดิจิทัลมีบทบาทอย่างมากในปัจจุบันโดยเฉพาะในยุคที่รัฐบาลกำหนดทิศทางการพัฒนาประเทศด้วยนโยบาย Thailand 4.0 ข้อมูลภูมิสารสนเทศหรือข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับตำแหน่งบนพื้นโลกจัดเป็นข้อมูลอีกประเภทที่มีความสำคัญและมีความต้องการใช้งานสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในอดีตการใช้งานข้อมูลภูมิสารสนเทศจะจำกัดวงแคบเฉพาะผู้ใช้งานระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information Systems หรือ GIS) บนโปรแกรมเดสก์ทอปเท่านั้น แต่ด้วยเทคโนโลยีเว็บที่เปลี่ยนแปลงไปผนวกกับความเร็วอินเทอร์เน็ตที่เพิ่มมากขึ้น ทำห้เกิดการทำานในลักษณะ แอปพลิเคชันบนเว็บ (Web-based Application) ที่ผู้ใช้สามารถโต้ตอบกับโปรแกรมผ่านส่วนปฏิสัมพันธ์ (Interface) บนเบราว์เซอร์ การประยุกต์ใช้ความสามารถของเทคโนโลยีเว็บดังกล่าวร่วมกับข้อมูลและเครื่องมือทางระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์จึงเกิดเป็นการให้บริการระบบภูมิสารสนเทศบนเว็บหรือเว็บจีไอเอส (Web GIS) ซึ่งปัจจุบันมีความต้องการพัฒนาเว็บจีไอเอสเพื่อรองรับความต้องการใช้งานที่หลากหลายมากขึ้น ในการพัฒนา Web GIS ในอดีตที่ผ่านมามีข้อจำกัดที่สำคัญคือต้องใช้ซอฟต์แวร์เฉพาะด้านและยังต้องเสียค่าลิขสิทธิ์ของซอฟต์แวร์ซึ่งมีราคาสูงมาก แต่ปัจจุบันมีซอฟต์แวร์ทางด้านการพัฒนา Web GIS ที่ไม่มีการเสียค่าใช้จ่ายใดๆ หรือที่เรียกกันว่า “ซอฟต์แวร์ฟรีและรหัสเปิด (Free and Open Source Software (FOSS)” ซึ่งช่วยลดงบลงทุนและละเมิดลิขสิทธิ์ซอฟต์แวร์ จึงทำให้หน่วยงานต่างๆ เริ่มสนใจปรับเปลี่ยนมาใช้งานซอฟต์แวร์ฟรีและรหัสเปิดกันมากขึ้น แต่กระนั้นก็ยังพบปัญหาหรือข้อจำกัดในการพัฒนาและการใช้งานอยู่ เนื่องจากยังขาดทักษะความรู้ในการนำ Source codes มาใช้จนสามารถพัฒนา Web GIS ตามความต้องการใช้งานจริง หนังสือ คู่มือการพัฒนาระบบภูมิสารสนเทศบนเว็บด้วยซอฟต์แวร์รหัสเปิดเล่มนี้ เขียนขึ้นจากประสบการณ์จริงเพื่อให้ผู้อ่านที่สนใจงานด้านการพัฒนา Web GIS ทั้งกลุ่มผู้ที่มีพื้นฐานด้านการเขียนเว็บและการใช้งานฐานข้อมูลเบื้องต้นที่ต้องการเพิ่มพูนความรู้ความสามารถในการจัดการจัดเก็บ นำเสนอ และวิเคราะห์ข้อมูลภูมิสารสนเทศบนเว็บได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลยิ่งขึ้น และผู้อ่านที่ยังไม่คุ้นเคยกับการใช้งานระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ โดยเนื้อหาในหนังสือเล่มนี้แบ่งออกเป็น 9 บท บทแรกเป็นการติดตั้งระบบ แสดงขั้นตอนการติดตั้งโปรแกรมทั้งหมดที่มีการใช้งานในหนังสือเล่มนี้ บทที่ 2 เป็นฐานข้อมูลเชิงพื้นที่ (Spatial Database) ให้ความรู้เกี่ยวกับฐานข้อมูลเชิงพื้นที่ และสอนการจัดการฐานข้อมูลเชิงพื้นที่ด้วยโปรแกรม PostgreSQL/PostGIS โดยบทที่ 3 ถึงบทที่ 6 ซึ่งเป็นการให้บริการข้อมูลภูมิสารสนเทศผ่านทางอินเทอร์เน็ตด้วย GeoServer โดยเน้นการเผยแพร่ข้อมูลภูมิสารสนเทศผ่านเครือข่ายอินเทอร์เน็ต การปรับแต่งสไตล์และการแสดงผลด้วย SLD การเรียกใช้เว็บบริการแผนที่ตามมาตรฐาน OGC และการสร้าง Tile Caching ด้วย GeoWebCache ส่วนบทที่ 7 และ 8 เป็นการพัฒนาเว็บแผนที่ออนไลน์หรือเว็บจีไอเอส ซึ่งจะสอนการเขียนเว็บแอปพลิเคชัน สร้างส่วนปฏิสัมพันธ์กับผู้ใช้ ซึ่งผู้อ่านจะได้เรียนรู้การใช้งานไลบรารี่จาวาสคริปต์ยอดนิยม 2 ชุด ได้แก่ Heron Mapping Client (Heron MC) และ OpenLayers ที่จะทำให้การพัฒนาง่ายและดูสวยงามแบบมืออาชีพ และสุดท้ายบทที่ 9 เป็นการสร้างเว็บแผนที่ออนไลน์โดยใช้โปรแกรม QGIS ซึ่งปัจจุบันโปรแกรม QGIS ได้มีการพัฒนา Plugins ที่ชื่อว่า qgis2web สำหรับใช้เป็นเครื่องมือในการสร้างแผนที่ออนไลน์ เพียงแค่ผู้ใช้งาน Export โปรเจ็คแผนที่ของตนเอง ซึ่งรองรับการสร้างแผนที่ได้ทั้ง Leaflet และ OpenLayers ทีมผู้เขียนขอขอบพระคุณ รศ.ดร.ชฎา ณรงค์ฤทธิ์ และ ผศ.ดร.ดวงเดือน อัศวสุธีรกุล ที่ให้แรงบรรดาลใจและข้อคิดในการเขียนหนังสือเล่มนี้ ขอขอบคุณโรจนศักดิ์ สิงห์สวัสดิ์ ที่ช่วยทดสอบและปรับแก้ข้อผิดพลาดของบทปฏิบัติการในหนังสือเล่มนี้ ทีมผู้เขียนหวังเป็นอย่างยิ่งว่าหนังสือเล่มนี้จะช่วยเพิ่มศักยภาพและพัฒนาขีดความสามารถของผู้อ่านโดยเฉพาะนักพัฒนาโปรแกรม นักวิเคราะห์ข้อมูล อาจารย์ นักวิจัย และนิสิตนักศึกษาที่สนใจในการพัฒนาระบบภูมิสารสนเทศบนเว็บด้วยซอฟต์แวร์รหัสเปิด จนสามารถพัฒนา Web GIS ได้ด้วยตนเองและสามารถนำไปประยุกต์ใช้งานได้จริง หากผู้อ่านมีข้อเสนอแนะหรือต้องการสอบถามเพิ่มเติมสามารถติดต่อได้ที่ Line ID: @mapedia หรืออีเมล์ mapedia.com@gmail.com หรือติดตามข่าวสารเพิ่มเติมได้ที่ www.facebook.com/mapedia.co.th หรือ www.mapedia.co.th และสุดท้ายนี้หากหนังสือเล่มนี้ยังมีข้อผิดพลาดประการใด ผู้เขียนต้องขออภัยมาไว้ ณ โอกาสนี้ และพร้อมรับที่จะนำไปปรับปรุงแก้ไขต่อไปในอนาคต