ประวัติศาสตร์ การตั้งถิ่นฐาน ปรัชญา และแนวความคิดทางศาสนาที่ส่งผลไปสู่รูปแบบสถาปัตยกรรม ถือเป็นสิ่งที่สำคัญต่อการศึกษาประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรม เรื่องราวต่าง ๆ นี้จะทำให้เราทราบถึงการพัฒนาของสถาปัตยกรรมที่มาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ว่ามูลเหตุในการสร้างสรรค์ทั้งหลายนั้นเกิดขึ้นจากปัจจัยสิ่งใดบ้าง การศึกษาโดยผ่านกระบวนการคิดและการวิเคราะห์เปรียบเทียบจะทำให้ทราบถึงมูลเหตุการณ์ของการเปลี่ยนแปลง และการคลี่คลายรูปแบบของสถาปัตยกรรมไทยในสมัยต่าง ๆ ตั้งแต่สมัยทวารวดีมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ สิ่งเหล่านี้ล้วนมีที่มาที่ไป เรื่องราวในอดีตของสถาปัตยกรรมที่บางส่วนเป็นเพียงซากโบราณสถานในปัจจุบัน อาจทำให้หลายคนไม่เข้าใจถึงสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีต การปะติดปะต่อเรื่องราวโดยใช้สถาปัตยกรรมเป็นตัวตั้ง และประกอบข้อมูลประวัติศาสตร์ในด้านต่าง ๆ มาวิเคราะห์รวมกับหลักฐานที่ปรากฏในปัจจุบัน จะทำให้เราสามารถเข้าใจเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในอดีตภายใต้การใช้พื้นที่ของสถาปัตยกรรมได้อย่างชัดเจนขึ้น